DAMIZLIK SEÇİÇİ UYGULAMASI
“Prof.Dr.M.İhsan SOYSAL (Tekirdağ Namık Kemal Üni. Ziraat Fakültesi Zootekni Blm. Biyometri ve Genetik A.B.D. Öğr.Üyesi), Ziraat Yük. Müh. Şükrü DOĞAN (Konya Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü), Dr. Öğr. Üyesi Ahmet PEKGÖR Necmettin Erbakan Üni. Fen Fakültesi İstatistik Blm. Uygulamalı İstatistik A.B.D. Öğr. Üyesi) tarafından tasarlanan uygulama ile Mandalarda sürüyü oluşturan bireylerin çeşitli değişkenlik kaynağı faktörler için düzeltilmiş bir verim özelliği için ya da birden çok düzeltilmiş verim özelliklerin genetik ve ekonomik değerine göre ağırlıklandırılarak bir arada değerlendirildiği bir İndex’le genetik hüner bakımından bir üstünlük sıralamasına tabi tutulduğu DAMIZLIK SEÇİCİ Uygulaması.
Bu uygulama ile sürüyü oluşturan bütün bireyler değişkenlik kaynağı bütün faktörler bakımından aynılaştırıldıklarından elde edilen üstünlük sıralaması bireyin emsallerine göre ortalamanın ne derecede üstünde yada ne derece altında olduğunu belirteceğinden bireyler arasında kıyaslamaya olanak verilip Damızlık olarak alıkoyma yada sürüden çıkarma kararlarının alınması sağlanır. Uygulama ayrıca bütün ölçümlerin genetik ve ekonomik önemlerine göre ağırlıklandırarak bir arada değerlendiren İndex değeri hesaplayabilmektedir.
Program her bir özellik için özellik oranı denilen (bireyin özellik için ölçülen değerinin emsallerinin ortalamasına oranı) değeride belirler. Özellik oranının 0 dan büyük olması bireyin sürü ortalamasından oransal olarak ne kadar üstün olduğunu, küçük olması ise oransal olarak ne kadar aşağıda olduğunu gösterir. Özellik oranı pozitif ve en yüksek değere sahip bireyler damızlık değeri yüksek bireyler olduğu için gelecek generasyonların ebeveyn adayı olarak damızlığa ayrılabilir. Özellik oranı sıfırdan büyük olan bireylerin popülasyon ortalamasının üzerinde değere sahip oldukları ve seleksiyon üstünlüğünün oluşmasının sağlanacaği öngörülmüştür.
Hayvan ıslahı temelde hayvanların nesilden nesile aktarabildikleri genetik degerlerin tahminlenmesi ve gelecek neslin ebeveynlerinin istenilen verim yönü için mevcut popülasyon içinden en iyilerin belirlenmesi olgusunu içermektedir. Bir sürüyü ya da popülasyonu oluşturan, bireylerin verimleri arasında gözlediğimiz verim farklarının çevre yönetim ve/veya tesadüfi etkilere ve bireyler arasında ki genetik değer farklarına bağlıdır .Bireylerin Tahmini genetik değeri genetik nedenlerden ileri gelen farklılığın oranını belirlemek demektir. Çevre koşulları dediğimiz hususlar barınak, mera, yemleme, sağlık, yönetim gibi hususları tanımlar. Bireyler arasındaki farklı çevre koşullarından ileri gelen etkileri gidermek bireyleri ayni temele göre karşılaştırmak için düzeltme faktörleri kullanılır. Böylece mesela aynı cinsiyette aynı ana yaşında aynı besleme rejiminde, aynı yönetim koşulunda yetiştirilmiş bireyler arasındaki farkın genetik farklılıkdan ileri geldiğine hükmedilerek en üstün genetik değerli bireyin seçimine olanak sağlayacak birey seçilmiş olur.
Bir bireyin tahmini Damızlık değeri o bireyin aynı koşullardaki akranlarından çağdaşlarından üstünlüğünü gösterir. Islah ya da genetik iyileştirme çabalarının pratik anlamı sürüde erkek ve dişilerin içinden en iyileri seçmek ve gelecek generasyonların sürü yenileme materyalini bunlardan yada bunların yavrularından oluşturmaktır. En iyi terimi hayvanları hangi özellikleri (canlı ağırlık, süt verimi gibi) yetiştiriyorsak o bakımdan bireyler arasında çevre koşulları bakımından standartlaşma yapılmış verim değerlerine göre yapılan hüner üstünlük sıralamasında en üstte yer almak demektir. Halk elinde Anadolu mandası ıslahı projesi damızlıkların seçimi safalarında Damızlıkların mevcut proje materyali içinden doğan malaklar arasından Doğum Ağırlığı, altı aylık ağırlık ve Bir yaş ağırlığı Anne süt verimi verilerine göre bir index değeri şeklinde ağırlıklandırılarak verilerden en iyi erkek ve dişi bireylerin geleceğin damızlığı olarak seçimini öngörmektedir. Böylece ilerleyen nesiller boyunca arzu edilen karakterlerin seleksiyon yoluyla iyileştirilmesi amaçlanmaktadır.
Bu süreçde Manda erkek damızlıklarının seçimi bireylerin çevre etkileri bakımından En Küçük Kareler adınıda verebileceğimiz istatistik metotlarla düzeltilmiş Doğum, Altı ay, Biryaş, Ana süt verimi değerlerine göre mesela Doğum ağırlığının. 0.28 Katı, altı ay ağırlığının 0.15 katı, Bir yaş ağırlığının 0.15 Katı ve ana süt veriminin 0.42 Katı alınarak her birey için bir index değeri(i.D) oluşturulmuştur.
Konuya ilşkin hazırlanan Kataloglarda Bireyin index değerinin genel olarak bütün ayni koşullardaki akranlarının (popülasyonun index değerleri ortalamasından farkı )da popülasyondan farkı şeklinde belirtilmektedir. Bireylere ilişkin Doğum Ağırlığı(DA) Düzetilmiş Doğum Ağırlığı(DDA); 1Tartım (6 Ay Ağırlık; 2 Tartım (12 Ay Ağırlık). Değerlerinin genel Ortalamalardan Farkı da ifade edilerek İlgili bireylerin görece seleksiyon üstünlükleri de gösterilmektedir.Bireyin mutlak index değerinin bulunduğu işletme deki akranlarının ortalamasına oranı da index değeri özellik oranı olarak ifade edilmiştir. Aynı şekilde bireyin mutlak index değerinin o yılkı bütün işletmelerdeki genel sürü ortalamasına oranıda Genel İndex özellik oranı olarak ifade edilmiştir Bu değerin mesela ID Özellik oranı (sürü)141 olması demek o bireyin düzeltilmiş standardize edilmiş verilerden elde edilen index degerin sürü ortalamasının, yüzde 41 üzerinde olması demekdir. Bu şekilde oluşturulan Manda boğa adayı kataloğunun Her yıl için bir yaşını dolduran erkek bireyler için düzenlenerek üreticilerin Damızlık erkek birey seçimlerini yapabilmelerini farklı bölgelerden gelen talepleri karşılamalarını ve seçimlerini genetik temele göre seçmeleri amaçlamaktadır.
- Damızlık Belirleme Exel Uygulaması dosyalarını aşağıdaki linklerden indirebilirsiniz.
Konuya ilişkin kullanım kılavuzunu (Kilavuz.pdf) buraya tıklayarak indirebilirsiniz.
Bilimsel çalışmalarda kullanılan verileri standardize etmek için hazırlanan excel uygulama dosyasını (LSM-ex(20_Traits)Agust2019_yeni.xlsm) buraya tıklayarak indirebilirsiniz.
Örnek veri ile çalışma yapmak için oluşturulan exell uygulama dosyasını (LSM-ex(Damizlik_Secimi)(Ornek)_Temmuz2019_yeni.xlsm) buraya tıklayarak indirebilirsiniz.
Damızlık belirlemede kullanılan Excel uygulama dosyasını (LSM-ex(Damizlik_Secimi)_Agust2019_yeni.xlsm) buraya tıklayarak indirebilirsiniz.
Dosya INDEKSPUANIHESABI.docx
